پانویس ها از خاطرات شماره ده

- پانویس ها از خاطرات شماره ده

(1) نه سید بود و نه عرب ، حتا نامش «حمدان»نبود. «کیا» بود و از کرد های شیعی «خانقین» . خواهرش خیر النساء» چندین سال مستاجر ما بود. کیا می دانسته که «سادات» با چفیه ی آبی شان از حرمت والائی درعراق بهره مندند و کمتر مورد پرس و جوی «شُرطی» های سمجش قرار می گیرند.

2. صبّی ها یا «صابئین» خودرا پیرو « نبی دانیال» میذانستند و به زیارتش مقبره اش می رفتند که در خوزستان و بین راه اهواز به اندیمشک است.

(3)چندین کارگر عراقی را می شناختیم که در استخدام «شرکت نفت ایران وانگلیس»بودند و اغلب روی«داک» تعمیرگاهِ کشتی) ویا در«شیپینگ» کشتیرانی) کار میکردند. بعد از ملّی شدن نفت ادامه دادند و باز نشسته ها شان درُست تا یک ماه قبل از جنگ آمده و«مستمری»شان را گرفته بودند.بعضی شان با زنی اذدواج کردند و ماندگار شدند ،یا همسرشان را به آن سوی مرز بردند ، که سه دختر عموی پدرم از آن جمله گان بودند.

(4)«فو» درزبان عربی دهان و دهانه است و« دهانه ی فو»،که «غلطی مصطلح»شده ، شبیه «سنگ حجرالاسود» که «حجر» همان سنگ است.چون «قبول عام»واقع شده ، خطائی نیست.

(4) استاد «دهخدا» این «خصیب» را پزشکی مسیحی خوانده که ساکن بصره بوده است.

(5) ) استاد «دهخدا» این «خصیب» را پزشکی مسیحی خوانده که ساکن بصره بوده است.

(6) «فلوس»جمع «فلِس» پول خُرد عراقی ست. از شوهر عمه ام شنیده ام که سالها پیش برای گذر از پل هر وسیله ئی باید پنج فلس می پرداخت.

(7)پلیس ونظامی و ژاندارم عراقی

(8)چیزی شبیه به «کوفته تبریزی»

(9) نوعی پالوده یا «یخ در بهشت» که «آب دون سوا»بود.چند سال پیش در کرمان همراه چندتا ازبچه های آبادان رفتیم که پالوده بخوریم.بچه ئی پیش آمدو جلوهریک ، کاسه ی خالی وجاداری گذاشت که یکی یک قاشق غذاخوری هم وسطش شان بود. گفتیم،ما پالوده می خوریم. گفت،« رو چیشُم!» و رفت. یکی دیگر آمد و توی هر کاسه ، مقداری نشاسته ی رشته شده ریخت و کمی خُرد شان کرد و رفت. همان اولی با شیشه ی در بسته ئی که فقط سوراخی داشت ، توی کاسه ها چند قطره گلاب ریخت و همزمان یکی دیگر آمد و قاشق پری شکر ریخت و رفت. داشتیم حیرت مان را به هم سرایت می دادیم که یکی دیگر با دیگی پراز یخ رنده شده آمد و ریخت و گفت،«نوش جون.»یکی از همراهان به میزبان گفت ،« اگه یه دو سه تا نون م بیاری تلیت می کنیم و قال ناهار را می کنیم!» گفت ، «بفرمئین ،انعام مون یادتون نره!»

(10) غیر عرب و دزد (چندی پیش ،«سعد» تلفنی زد و گپ و گفت مان ،کشیده شد به پیشداوری های بی پایه و نا روای ملت ها در باب یکدیگر. گفت،« مثلا خودِ مو، خاله م ساکن «جِسِر مِلِح»(پل نمکی)روبه رویِ «عدلیه»ی بصره بود. با ئی که همه ی ابتدائی م را تو مدرسه ی عراقی های مقیم آبادان می خوندُم و جدّ و آبادُم عربه وبه عربیِ لهجه ی «بصراوی» حرف می زدُم، چون بچه های محل می دونسن که ساکن ایرانُم ، وقتی دلخور می شدن به جای فُحش می گفتن«عجم!»

گفتم،«ولی یادت باشه مفهومی که اون بچه ها ، از« عجم» داشتندد نه به اون معنییه که توی «المُنجِد»شون اومده .)

(11) داروئی بسیار بد آیند که برای رفع سوءهاضمه می دادند و خوردنش کار هر کسی نبود.

(12) بلندی جائی درگوشه ی بازار ایرانیهای مقیم بود ، که می گفتند از این تپّه بوده که آن خواهر بردبار، شاهد شهادت برادر رشیدش شده)

(13)امروزه روز،«تحریف تاریخ»را بزرگترین گناهِ «اهل قلم»ی می دانم که پندِ«پترُس رسول»را به گوش جان نشنیده و«قلم»* را به جایِ«بازو»ی خود فروخته و حتا توانسته اند «حکیم خاقانی» را با آن همه دانش روزگارش ، بفریبند.

با این وجود اما ، از زاویه ی«واقعیّت نگری» اگر بنگریم، آن کاخ ستم ویران ، که فرمان «کشتارجمعیِ» ده ها هزار «مزدکی و مانوی»بیگناه را صادر کرده است ــ می تواند «آئینه ی عبرت»ی برای کسانی باشد ، که کاخ شان را بردوش کوخ نشینان ساخته و می سازند ــ گیرم که فرو نریزد ــ اندیشه ی دارنده گان ش امّا ، مایه ی ننگِ خودِ آنان و عبرت آیندگان است ،که ما باشیم.

* «جلال آل احمد»در «نون والقلم»ش ، با ذکر منبع «انجیل»ی ، از قول «پترس رسول» آورده و مخاطبش ، قلم به دستان اند ،که :«اگر می فروشی همان به ، که بازوی خود را ، امّا ، قلم را هرگز!»

**************************

نظرات شما عزیزان: